Achalazja przełyku – co warto wiedzieć o kurczu wpustu żołądka? (2024)

Achalazja przełyku (łac. achalasia cardiae), historycznie kurcz wpustu (łac. cardiospasmus), jest najczęstszym zaburzeniem motoryki przełyku objawiającym się trudnościami w przełykaniu. Spowodowana jest nadmiernym napięciem dolnego zwieracza przełyku (LES), co utrudnia przechodzenie pokarmu do żołądka. W konsekwencji gromadząca się w przełyku treść powoduje jego rozszerzanie, co prowadzi do ścieńczenia ścian, a nawet zwłóknienia. Osoby chore bagatelizują jej pierwsze oznaki, tymczasem achalazja nie tylko zwiększa ryzyko raka przełyku, ale też może grozić jego całkowitym wycięciem. Co to jest achalazja przełyku i jakie są jej objawy? Jak leczyć kurcz wpustu? Jaką dietę stosować przy achalazji przełyku?

Przełyk stanowi 25-centymetrowy przewód zbudowany z mięśni gładkich, łączący gardło (poprzez zwieracz górny przełyku) z żołądkiem (od którego oddzielony jest zwieraczem dolnym przełyku). Pokarm przemieszczany jest do wpustu żołądka dzięki ruchom perystaltycznym, czyli regularnym skurczom mięśniówki przełyku, sterowanym przez splot nerwowy Auerbacha. To właśnie zaburzenia przewodzenia w tym splocie stanowią patomechanizm achalazji przełyku.

Achalazja przełyku – czym jest kurcz wpustu żołądka? Co go powoduje?

Bezpośrednią przyczyną achalazji przełyku są nieprawidłowo kontrolowane mięśnie gładkie, w jego środkowej części włókna przestają się wydajnie kurczyć (a tym samym przenosić ruchy perystaltyczne), za to w dolnej części wpadającej do wpustu żołądka włókna ulegają permanentnemu skurczowi, co utrudnia pasaż pokarmu.

Kurcz wpustu występuje najczęściej u osób pomiędzy 30. a 60. rokiem życia, bez względu na płeć.

Niestety, etiologia tej choroby nie jest do końca poznana. Badacze postulują możliwe przyczyny środowiskowe, autoimmunologiczne oraz infekcyjne, szczególnie te ostatnie zasługują na większą uwagę. Jedna z hipotez zakłada, że uszkodzenie jest spowodowane reakcją organizmu na częstą wśród ludzi infekcję HHV-1 (dawniej HSV-1, wirus opryszczki pospolitej), czyli popularną „febrę”.

Czy achalazja przełyku jest groźna?

Bardzo ważne jest, by nie bagatelizować objawów, gdyż nieleczona achalazja przełyku prowadzi do poważnych powikłań. Ciągłe drażnienie i rozciąganie ścian przełyku prowadzi do zapalenia błony śluzowej oraz następowego krwawienia, a także powstawania uchyłków przełyku (uchyłków Zenkera). Ciągłe zaleganie treści pokarmowej i jej cofanie może doprowadzić do nawracającego zachłystowego zapalenia płuc, a te do ropnia płuca. Jednak najpoważniejszym powikłaniem jest rak płaskonabłonkowy, którego ryzyko wystąpienia wzrasta 30-krotnie po 15–25 latach od początku choroby.

Objawy achalazji przełyku

Pierwszym z objawów, który doświadcza osoba z achalazją przełyku są trudności w przełykaniu, czyli dysfa*gia. Choroba rozwija się powoli, ale z czasem każdy stały kęs pożywienia jest popijany coraz większą ilością płynów, by pozbyć się nieprzyjemnego uczucia zatkania. Ruch, pozycja stojąca oraz spożywanie płynów po posiłku łagodzą objawy, gdyż ułatwiają przejście pokarmu do żołądka.

Co ważne, dysfa*gia nie jest tym samym co zgaga, która objawia się pieczeniem i zarzucaniem kwaśnej treści z żołądka do przełyku, występująca szczególnie w refluksie żołądkowo-przełykowym (GERD).

Do pozostałych objawów kurczu wpustu należą:

• krztuszenie się,
• ściskający ból w nadbrzuszu,
• uczucie rozpierania za mostkiem,
• wymioty zalegającym pokarmem,
• nieprzyjemny zapach z ust.

Należy pamiętać, że objawy te nie są one charakterystyczne tylko dla achalazji, dlatego też rozpoznanie można postawić wyłącznie na postawie konsultacji lekarskiej, szczególnie jeśli do powyższych dołączą objawy alarmowe („red flag”), tj. nieplanowana szybka utrata masy ciała, krwawienie z układu pokarmowego czy wyczuwalny guz w obrębie brzucha.

Powiązane produkty

Diagnostyka achalazji przełyku

Diagnozowaniem i leczeniem chorób układu pokarmowego, w tym achalazją przełyku, zajmuje się lekarz specjalista gastroenterologii. Diagnostyka jest szczególnie ważna dlatego, że dysfa*gia jest bardzo niespecyficznym objawem, który może występować także w nowotworach w obrębie głowy i szyi, chorobach autoimmunologicznych czy nieprawidłowościach ośrodkowego układu nerwowego.

W diagnostyce kurczu wpustu najczęściej wykonuje się badania takie jak:

• RTG przełyku po połknięciu papki barytowej, które jest nieprzepuszczalna dla promieni rentgenowskich i tworzy obraz tzw. ptasiego dzioba,
• manometrię przełyku, w której stwierdza się podwyższone ciśnienie w obrębie przełyku (>45 mmHg), podobną metodą sprawdzamy ciśnienie w oponach roweru.

Ze względu na możliwość występowania wielu chorób, które nie tylko objawami, ale też w powyższych badaniach mogą przypominać achalazję przełyku, tzw. pseudoachalazję (np. rak wpustu żołądka czy choroba Chagasa, wywołana przez pasożyta Trypanosoma cruzi) niezbędnym do postawienia rozpoznania jest badanie endoskopowe – gastroskopia.

Leczenie achalazji przełyku

Wśród metod leczenia kurczu wpustu możemy wymienić metody zachowawcze – leczenie farmakologiczne oraz metody zabiegowe – zabiegi endoskopowe oraz operację przecięcia włókien dolnego zwieracza przełyku (LES).

Leczenie farmakologiczne kurczu wpustu żołądka

Do leczenia zachowawczego zaliczymy objawowe stosowanie leków, które zmniejszają napięcie LES (czyli dolnego zwieracza przełyku, ang. lower esophageal sphincter). Będą to azotany, obecnie o największej skuteczności w tym schorzeniu, np. diazotan izosorbidu przyjmowany bezpośrednio przed jedzeniem, oraz leki z grupy antagonistów kanału wapniowego, których sens stosowania budzi coraz większe wątpliwości.

Leczenie zabiegowe achalazji przełyku

Metodami mniej inwazyjnymi są metody endoskopowe, czyli pneumatyczna dylatacja przełyku (endoskopowo wprowadzony jest balon, który rozszerza zwężony wpust żołądka), wstrzyknięcie toksyny botulinowej („botoks” zmniejsza uwalnianie acetylocholiny i tym samym napięcie mięśni zwieracza, podobnie jak podczas zabiegów medycyny estetycznej) oraz najnowsza z nich PEOM (przezustna miotomia endoskopowa polega na wprowadzeniu podczas gastroskopii noża, który przecina zaciskające przełyk włókna mięśniowe, a sam zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym). Mimo wysokiej skuteczności ww. zabiegów (nawet do 90%) problem może nawracać i wymagać ponawiania zabiegu.

W takim przypadku lekarz zaleci pacjentowi bardziej radykalną metodę, czyli operację metodą Hellera, która polega na otwartym lub laparoskopowym przecięciu mięśnia zwieracza dolnego przełyku. Jej skuteczność sięga 80%, a efekty są długotrwałe.

Zarówno po zabiegach, jak i po operacji achalazji przełyku, u mniej więcej 10% pacjentów może rozwinąć się refluks żołądkowo-przełykowy związany z niewydolnością dolnego zwieracza przełyku oraz koniecznością przyjmowania inhibitorów pompy protonowej.

W zaawansowanym stadium achalazji przełyku może być konieczne nawet jego radykalne wycięcie z rekonstrukcją przełyku np. z fragmentu jelita.

Wskazówki dla pacjenta z achalazją przełyku

O czym muszą pamiętać osoby z kurczem wpustu żołądka? Poniżej znajdują się praktyczne wskazówki dla pacjentów cierpiących na achalazję przełyku.

Wśród zaleceń wymienia się:

1. Ograniczenie spożywania twardych pokarmów oraz dieta rozdrobniona lub papkowata.
2. Spożywanie posiłków bez pośpiechu.
3. Unikanie sytuacji stresowych oraz drzemek po jedzeniu.
4. Uniesienie wezgłowia łóżka, celem zapobiegania zachłyśnięciu treścią pokarmową.
5. Regularne kontrole i wykonywanie gastroskopii, w związku ze zwiększonym ryzykiem raka przełyku.

Data publikacji: 08.06.2022

Data aktualizacji: 07.06.2022